Μεσολόγγι,1920

 

 

MISSOLONGHI, WESTERN GREECE BOAT1888 ANTIQUE ENGRAVING

1910

 photo-G.Kokossoulas

1910

1908

1910

1920

1910

αρχές 20ου αιώνα

Frank Abney Hastings

Φράνκ Άστιγξ, ένας ανιδιοτελής φιλέλλην στην επανάσταση του 1821

Ό Φράνκ Άμπνεϋ-Αστιγξ (*) γεννήθηκε το 1794 και ήταν γιος του στρατηγού Καρόλου Αστιγξ. Υπηρέτησε από μικρή ηλικία στο βρεταννικό ναυτικό λαμβάνοντας μέρος στη μεγάλη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ σε ηλικία μόλις 12 ετών! Επί δεκαπέντε χρόνια σταδιοδρόμησε στο Βρετανικό ναυτικό φτάνοντας ως τον βαθμό του πλοιάρχου, με ειδικές γνώσεις στην πυροβολική. Μετά όμως από έναν απρόσεχτο άτυχο χειρισμό του στην πορεία του πλοίου που διοικούσε αποτάχθηκε με ατιμωτικό τρόπο.

Η Ελληνική επανάσταση του 1821, έδωσε στον Άστιγξ την ευκαιρία που αναζητούσε για να αναδειχθεί ξανά, προσφέροντας τις γνώσεις του και τις υπηρεσίες του. Ήρθε στην Ύδρα το 1822 και αμέσως συνδέθηκε με ισχυρή φιλία με την ναυτική οικογένεια των Τομπάζηδων. Κατατάχθηκε στο Ελληνικό ναυτικό κερδίζοντας τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όλων για τις ναυτικές γνώσεις και τις ικανότητες του. Σύντομα όμως ο Άστιγξ είχε καταλάβει πως του ήταν αδύνατο να υπηρετήσει σε Ελληνικά πλοία λόγω της εντελώς διαφορετικής νοοτροπίας των Ελλήνων ναυτών (ήταν πλήρης η έλλειψη ναυτικής πειθαρχίας) από αυτή που είχε συνηθίσει.
Ζήτησε και ανέλαβε την διοίκηση του Ελληνικού πυροβολικού, το οποίο περιοριζόταν τότε σε μερικά παλαιά και κατ΄ ουσίαν άχρηστα κανόνια. Με τις γνώσεις του στην πυροβολική, ο Άστιγξ προσπάθησε να τα χρησιμοποιήσει, αλλά το αποτέλεσμα από τους "βομβαρδισμούς" στα οχυρά του Ναυπλίου ήταν αξιολύπητο.

Τον Μάιο τού 1823 το Εκτελεστικό Σώμα διορίζει τον Αστιγξ «αρχηγό της πυροβολικής οπλοφορίας διά την εκστρατεία της νήσου Κρήτης» υπό τις διαταγές του αρμοστή της νήσου Εμμανουήλ Τομπάζη, πιθανώς μετά από εισήγηση του τελευταίου. Η εκστρατεία αποτυγχάνει καθώς η Αίγυπτος ενίσχυσε τους Τούρκους και το εκστρατευτικό σώμα επιστρέφει στην Πελοπόννησο. Μετά την εμπλοκή του Ιμπραήμ, οι Έλληνες είχαν σχεδόν απολέσει την υπεροπλία στην θάλασσα, καθώς τα πλοία τους δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα πολύ μεγαλύτερα Τουρκικά, ενώ και τα πυρπολικά έπαψαν να είναι αποτελεσματικά.

Ό Αστιγξ είχε ως όραμα να εκσυγχρονίσει το Ελληνικό ναυτικό ναυπηγώντας ατμοκινούμενα πλοία με πυροβόλα εντός καταστρώματος. Χάρις σε αυτά, ο Άστιγξ υπολόγιζε πως η επαναστατημένη Ελλάδα θα αποκαθιστούσε την ναυτική της υπεροπλία και τελικά θα κέρδιζε τον πόλεμο. Την πίστη του αυτή διετράνωνε στην σωζώμενη αλληλογραφία του με Έλληνες αξιωματούχους όπως ο Μαυροκορδάτος. Όλοι όμως τον αποθάρρυναν καθώς δεν υπήρχαν οι οικονομικοί πόροι για να υλοποιηθεί το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου, που προκλήθηκε εν μέρει από την Ελληνική αδυναμία να "σπάσει" τον ναυτικό αποκλεισμό, η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ένα τμήμα του δεύτερου δανείου που είχε συνάψει με τον Αγγλο - εβραικό τραπεζικό οίκο Ρικάρντο, παραγγέλνοντας την ναυπήγηση του πρώτου Ελληνικού πολεμικού ατμόπλοιου που ονομάστηκε "Καρτερία".

Ο ίδιος ο Άστιγξ αποφάσισε να ταξιδεύσει στο Λονδίνο για να εποπτεύσει ο ίδιος την ναυπήγηση. Εκεί όμως συνάντησε μια απίστευτη και ανάλγητη κατάσταση κατασπατάλησης των χρημάτων από Έλληνες και Άγγλους. Υπεγράφη πρωτόκολλο για παραγγελία 5 ακόμη σκαφών αξίας 150.000 λιρών από τούς Άγγλους φιλέλληνες και επιβάλλεται εκβιαστικά ως αρχηγός του ατμοκίνητου ελληνικού στόλου ο ναύαρχος Κόχραν. Ή επιτροπή των τριτεγγυητών (Λόρδος Έλλις κ.ά.) διαχειρίζονταν τα χρήματα εν αγνοία των Ελλήνων, αγόραζαν άχρηστα υλικά και πλήρωναν ύποπτες αμοιβές και προμήθειες. Ό Κό­χραν μάλιστα αγόρασε για ναυαρχίδα του την ημιολία «Μονόκερως» και την εξό­πλισε με πολυτέλεια (για την κάβα μόνο πληρώνει 2.500 λίρες).

Τελικά ο Αστιγξ, δραστήριος και έντιμος, θα καταφέρει να ναυπηγηθεί το πλοίο, αφού κατέβαλλε 5.000 λίρες από την προσωπική του περιουσία. Μάλιστα θα προετοιμάσει το πλοίο αγοράζοντας με δικά του χρήματα τα ναυτιλιακά όργανα και τούς χάρτες και μετά από πολλές ατυχίες και περιπετειώδες ταξίδι, το υπερσύγχρονο για τα δεδομένα της εποχής, πλοίο θα τεθεί σε υπηρεσία στα Ελληνικά ύδατα τον Σεπτέμβριο του 1826. 'Ως κυβερνήτης του ο Άστιγξ προσπάθησε να το επανδρώσει με το ικανότερο πλήρωμα που μπορούσε να βρει που θα πειθαρχεί στους ναυτικούς κανόνες, αδιαφορώντας για τους τοπικιστικούς ανταγωνισμούς των ναυτικών νησιών.

Η "Καρτερία" πλέον, ήταν η καλύτερη ναυτική μονάδα που διέθεταν οι Έλληνες. Η πρώτη αξιοσημείωτη επιτυχία του πλοίου ήταν η σημαντική συμμετοχή του στον αποκλεισμό της Ερέτριας τον χειμώνα του 1827 και στον βομβαρδισμό του 'Ωρωπού με κύριο σκοπό την λύση της πολιορκίας της Ακρόπολης από τους Τούρκους. Στον Ωρωπό, η "Καρτερία" κυρίευσε δύο εχθρικά φορτηγά πλήρη εφοδίων. Την άνοιξη του 1827 η "Καρτερία" βομβάρδισε το Νιόκαστρο, οχυρά στο Μεσολόγγι και στην Ναύπακτο, ενώ τον Απρίλιο η "Καρτερία" με μια τολμηρή καταδρομή, εισήλθε στον Παγασητικό κόλπο και έκαυσε 8 εχθρικά δικάταρτα φορτηγά.

Τον Σεπτέμβριο του 1827 η "Καρτερία" πέτυχε την σημαντικότερη επιτυχία της σε όλο τον πόλεμο βυθίζοντας στον κόλπο της Ιτέας την Τουρκική ναυαρχίδα και καταστρέφοντας 9 από τα 11 Τουρκικά πλοία μετά από εύστοχους κανονιοβολισμούς υπό την καθοδήγηση του Άστιγγα. Ή νίκη του αυτή αποκατέστησε την Ελληνική κυριαρχία στον Κορινθιακό, αναγκάζοντας τον Ιμπραήμ να μετακινήσει τον στόλο του από το Ναβαρίνο για να τον καταδιώξει. Μετά τον θάνατο του Καραΐσκάκη, την καταστροφή στο Ανάλατο και την πτώση της Ακρόπολης, η ναυτική υπεροπλία που εξασφάλιζε ο Άστιγξ εξανάγκασε τον Ιμπραήμ να μετακινήσει τον στόλο του από το Ναβαρίνο προς καταδίωξη. Αυτή η αφορμή οδήγησε στην ναυμαχία του Ναβαρίνου και στην αυγή της Ελληνικής ανεξαρτησίας.

Μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνου, ο Άστιγξ έχοντας ελευθερία κινήσεων επιτέθηκε στα οχυρά του Ρίου και αμέσως μετά στα οχυρά των νησιών της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου με σημαντική επιτυχία. Ηγούμενος μιας μοίρας του Ελληνικού στόλου, ο Άστιγξ επικράτησε πλήρως στον Κορινθιακό κόλπο. Χαρακτηριστικό είναι ότι η "Καρτερία" βύθισε Αυστριακό πλοίο που δεν σεβάστηκε τον αποκλεισμό της Πάτρας που παρέμεινε σε Τουρκικά χέρια ως την λήξη του πολέμου. Τον Νοέμβριο του 1827, ο Άστιγξ μετά από σφοδρό κανονιοβολισμό κατέλαβε το Βασιλάδι, μια οχυρή θέση-κλειδί για το Μεσολόγγι. Ο ίδιος ο Καποδίστριας διόρισε τον Άστιγγα υπεύθυνο για τις ναυτικές υποθέσεις της Ελλάδας αναγνωρίζοντας τα προσόντα του και την προσφορά του. Το μεγάλο σχέδιο του Άστιγξ παρέμενε η απελευθέρωση του Μεσολογγίου ώστε να δημιουργηθούν τετελεσμένα για τις διαπραγματεύσεις που αφορούσαν τα Ελληνικά σύνορα.

Τον Μάρτιο του 1828 οργάνωσε τον κανονιοβολισμό του Αιτωλικού, προπύργιο του Μεσολογγίου. Η τελική επίθεση από θάλασσα κατά του Αιτωλικού αποφασίστηκε να γίνει στις 11 Μαΐου 1828. Σε αυτή την κρίσιμη επίθεση, ο Άστιγξ εγκατέλειψε την ασφάλεια της "Καρτερίας" και έλαβε μέρος στους κινδύνους αυτοπροσώπως, οδηγώντας την επίθεση από την πρώτη γραμμή. Δυστυχώς ο Άστιγξ μαζί με άλλους είκοσι στρατιώτες του πληγώθηκε ελαφρά στην διάρκεια της μάχης, μεταφέρθηκε στην ναυαρχίδα του, αλλά πέθανε στις 20 Μαΐου 1828 λόγω την έλλειψης περίθαλψης.

Μεταφέρθηκε και τοπο­θετήθηκε βαλσαμωμένος στην κρύπτη της Εκκλησίας τού Ορφανοτροφείου Αιγίνης. Ή κηδεία του έγινε με μεγάλες τιμές τον επόμενο χρόνο στον Πόρο, όπου μεταφέρθηκε ή σορός του με την «Καρτερία», στην οποία επέ­βαινε ό Καποδίστριας, και με την συνο­δεία μοίρας πολεμικών πλοίων. Τον επικήδειο εκφώνησε ο Σπυρίδων Τρικού­πης.
Αργότερα το 1861, τα οστά του Άστιγγα μετακομίστηκαν στον ναύσταθμο του Πόρου, όπου ανεγέρθηκε μνημείο προς τιμήν του.

Αργότερα ονομάστηκαν προς τιμήν του πλοία του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού (μια κανονιοφόρος το 1841 και ένα αντιτορπιλικό το 1939), ενώ κεντρική οδός στο Μοναστηράκι φέρει το όνομα του.

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Σύμφωνα με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη, ο Άστιγξ "...απέθανεν την 20η Μαίου, καταλιπών μνήμην ανεπίληστον αφιλοκερδούς φιλελληνισμού, ενδόξων υπέρ ελευθερίας αγώνων και ακεραίου χαρακτήρος.."

Ό στρατηγός Γκόρντον, πού έγραψε την βιογραφία του, αναφέρει: «Αν υπήρχε κάποιος πραγματικά ανιδιοτελής και χρήσι­μος Φιλέλληνας, αυτός ήταν ο Άστιγξ. Δεν έλαβε ποτέ του αμοιβή. Ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να κρατήσει μάχιμη και δυνατή την "Καρ­τερία", το μοναδικό πλοίο του Ελληνικού Ναυτικού πού τηρούσε τούς κανόνες της ναυτικής πειθαρχίας».

Ο Άστιγξ ήταν ένας από τους λίγους φιλέλληνες που ήρθε στην Ελλάδα αναζητώντας δόξα και αξιώματα, αλλά είχε τις ικανότητες και την γενναιότητα που αντιστοιχούσαν σε αυτά. Πρόσφερε πολλά στον απελευθερωτικό Αγώνα σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή για την Επανάσταση που ψυχορραγούσε, ενώ όχι μόνο δεν άγγιξε ούτε μια λίρα από το δάνειο της Αγγλίας, όταν άλλοι φιλέλληνες κατασπαταλούσαν τα χρήματα αυτά σε άχρηστες και περιττές σπατάλες, αλλά έδωσε ένα σεβαστό ποσό από την προσωπική του περιουσία για την ναυπήγηση της "Καρτερίας".

Ουσιαστικά η "Καρτερία" ήταν το πρώτο ατμοκίνητο πλοίο στον κόσμο που έλαβε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις ναυμαχώντας με επιτυχία.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

(*) Το πλήρες όνομα του στα Βρετανικά είναι Frank Abney Hastings. Προφανώς τον άνθρωπο οι συμπατριώτες του τον αποκαλούσαν Χέιστινγκς. Στην Ελλάδα όμως επικράτησε την εποχή εκείνη να τον αποκαλούν "Αστιγξ" σε μια ευκολότερη ελληνική προσέγγιση του ονόματος του. Ο Τρικούπης τον αποκαλεί "Χάστιγγα". Επικράτησε ως σήμερα να τον αποκαλούμε Άστιγξ, και αυτή την μορφή του ονόματος του ήρωα χρησιμοποιώ....

ΠΗΓΕΣ

Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής επανάστασης

Χρήστου Γούδη, Ιστορία της Νεότερης Ελλάδος, εκδόσεις "Κάκτος"

Γιάννης Ρούσκας, Ο Άστιγξ και η Καρτερία, περιοδικό "Ιστορικά Θέματα" τόμος 59

Κωνσταντίνου Ράδου, Έγγραφα και σημειώσεις για την δράση του Άστιγξ εν Ελλάδι
(όποιος θέλει να μελετήσει τις λεπτομέρειες του θέματος ας διαβάσει την εξαιρετική αυτή μελέτη του Ράδου που στην εποχή της απέσπασε διεθνή βραβεία)

http://www.captainfrank.co.uk/people/captain-frank-abney-hastings

Πρώτη πολιορκία Μεσολογγίου (1822)

Πρώτη πολιορκία Μεσολογγίου (1822)

Η καταστροφή τού Πέτα καί η πολιτική τού παραγκωνισμού τών αρματολών από τόν Μαυροκορδάτο άνοιξε στούς Τούρκους τόν δρόμο τής Δυτικής Ελλάδος. Ο Έλληνας πολιτικός κατέφυγε στό Μεσολόγγι, όπου προσπάθησε νά καθησυχάσει τούς πανικόβλητους κατοίκους βεβαιώνοντάς τους ότι είχε οχυρώσει καταλλήλως τό χωριό Μαχαλά (Φυτείες Ξηρομέρου), πού βρίσκεται στό μέσο τής απόστασης Μεσολογγίου - Κραβασαρά (Αμφιλοχίας).

Τό πρωϊνό τής 20ης Ιουλίου 1822, οι Μεσολογγίτες ξύπνησαν αντικρύζοντας τόν ενωμένο τουρκοαιγυπτιακό στόλο, ο οποίος αποτελείτο από 84 πολεμικά πλοία. Ναύαρχος τού τεράστιου στόλου ήταν ο Χασάν πασάς καί είχε επικουρία τά πλοία τού Γιουσούφ πασά, διοικητή τής πόλης τών Πατρών. Ο πανικός τών κατοίκων έφτασε στό αποκορύφωμά του, διότι εγνώριζαν τά φοβερά αποτελέσματα από τή σφαγή στή Χίο καί δέν είχαν πού "τήν κεφαλή κλίναι". Ευτυχώς η απόβαση πού επιχείρησαν οι Τούρκοι καί οι Αιγύπτιοι στή νησίδα Βασιλάδι δέν καρποφόρησε καί ο στόλος παρέμεινε σέ αδράνεια περιμένοντας απλώς τίς κινήσεις τού Ομέρ Βρυώνη καί τού Ρεσίτ πασά (Κιουταχή), οι οποίοι αναμένονταν νά επιτεθούν στό Μεσολόγγι.

Ο Ομέρ Βρυώνης είχε αναλάβει τήν αρχιστρατηγία τής εκστρατείας στή Δυτική Ρούμελη. Ήταν διαλλακτικός καί προσπαθούσε μέ διαπραγματεύσεις νά πείσει τούς Ρωμιούς νά προσκυνήσουν, ενώ διατηρούσε αλληλογραφία μέ πολλούς αρματολούς οπλαρχηγούς, τούς οποίους είχε γνωρίσει παλαιότερα στήν αυλή τού Αλή πασά τών Ιωαννίνων. Ο Κιουταχής ήταν νεώτερος καί πιό ορμητικός, ενώ μετά τήν επιτυχία του στό Πέτα, θεωρούσε ότι μόνο μέ τά όπλα θά μπορούσαν νά υποκύψουν οι γκιαούρηδες. Χωρίς νά χάσει καιρό διάλεξε τά καλύτερα στρατεύματα καί αποβιβάστηκε μέ πλοιάρια στό Λουτράκι τού Αμβρακικού κόλπου. O Κιουταχής δέν συνάντησε τήν παραμικρή αντίσταση καί έκαψε τόσο τό Λουτράκι όσο καί τά χωριά Κατούνα καί Παπαδάτος από τά οποία πέρασε, σκλαβώνοντας ταυτόχρονα τούς κατοίκους τους. Είχαν καί οι Τούρκοι τά μίση καί τίς αντιζηλίες τους όπως καί οι Έλληνες. Έτσι ο Ομέρ Βρύωνης πού μισούσε τόν Κιουταχή, είχε προλάβει νά ειδοποιήσει τόν καπετάν Γιωργάκη Νικολού (Βαρνακιώτη) καί τόν Ανδρέα Ίσκο νά κτυπήσουν τόν χαλδούπη (ασιάτη Τούρκο), ο οποίος κατέφθανε στό Ξηρόμερο μέ τρείς χιλιάδες ασκέρι.

Πράγματι, στίς 9 Αυγούστου 1822 στόν Αετό Ξηρομέρου, ο Βαρνακιώτης ετοίμασε τά ταμπούρια του, ψύχωσε τά παλληκάρια του καί περίμενε τόν φοβερό Ρεσίτ Πασά. Μαζί του είχε τούς Θεόδωρο Γρίβα από τή Βόνιτσα, Δήμο Τσέλιο από τή Ζάβιτσα (Αρχοντοχώρι), Δημήτρη Παλιογιάννη, Ευστάθιο Κατσαρό, Γιάννη Τσαούση, Γιαννάκη Σουλτάνη από τό Μοναστηράκι Βόνιτσας, Γιάννη Μπουκουβάλα από τό Βάλτο κ.ά. Η μάχη ξεκίνησε τό πρωΐ καί κράτησε όλη τή μέρα. Ο Κιουταχής έχασε 200 άνδρες καί αναγκάστηκε νά γυρίσει πίσω στό Λουτράκι καί νά περιμένει ενισχύσεις.

«Εις τήν οικτράν ταύτην κατάστασιν τής Δυτικής Ελλάδος, άν καί ο Μαυροκορδάτος διά τής απειρίας του εις τά πολεμικά καί διά τούς ιδιοτελείς σκοπούς του, παρέλυσε τό καλώς υπό τού Βαρνακιώτου διοργανισθέν ελληνικόν σύστημα καί επέφερε τήν καταστροφήν τού εν Πέτα στρατοπέδου, ο Βαρνακιώτης όμως δέν απελπίζετο, αλλά καί μετά τήν ήτταν καί τήν γενικήν διάλυσιν τού στρατού εκείνου, έδραμεν εις τό Ξηρόμερον καί συναθροίσας τά διαλυθέντα αποσπάσματά του, έτρεχε κατά πόδας τών εχθρών καί έβλαπτε αυτούς.

Κατά τόν καιρόν τούτον καί ο Κιουταχή πασάς μέ επτά χιλιάδας Τούρκους απέβη εις τό Λουτράκι, παράλιον τής Ακαρνανίας διά νά υποδουλώση τήν χώραν ταύτην. Εκδιώξας δέ τάς φρουράς εκείθεν, έκαψε τήν Κατούναν καί τούς Παππαδάταις καί προχωρών εις τά ενδότερα τής επαρχίας, ηχμαλώτιζε καί κατερήμωνε τόν τόπον.

Ταυτοχρόνως δέ καί ο αρμοστής τών Ιονίων Νήσων Αδάμ, ακολουθών τήν ανθελληνικήν τότε πολιτικήν τής πατρίδος του, εξεδίωξε διά τής λόγχης από τόν Κάλαμον, μία τών Ιονίων Νήσων, τριάκοντα περίπου χιλιάδας γυναικόπαιδα καί αδυνάτους προσφύγους Έλληνας, ούς ρίψας εις τά ακροθαλάσσια τού Ξηρομέρου εκινδύνευον νά απολεσθώσιν υπό τού Κιουταχή.

Ο Βαρνακιώτης βλέπων τήν καταστροφήν καί ερήμωσιν τής πατρίδος του διό καί δραμών παραχρήμα τή 10η Αυγούστου 1822 μέ 80 μόνον μάχιμους άνδρας (αριθμός πού δέν συμφωνεί μέ άλλους ιστορικούς τής επανάστασης), μεθ΄ούς ευρέθη καί καταλαβών τήν απέναντιν ράχιν τού χωρίου Αετού τού Ξηρομέρου, εις τόν Προφήτην Ηλίαν, αφ΄ όπου οι Τούρκοι αναγκαίως έμελλον νά προχωρήσουν, αντεπαρατάχθη κατά τών εχθρών.

Ο δέ Βαρνακιώτης, μαχόμενος ηρωικώς καί προκινδυνεύων μέ τόν ολιγάριθμον αυτόν στρατόν του, επί έξ ολοκλήρους ώρας, κατεπολέμησε τούς Τούρκους, εφόνευσε καί επλήγωσε παμπόλλους τούς ανδρειοτέρους, καί ηνάγκασεν αυτούς κακήν κακώς νά επιστρέψουν εις τό εν Λουτράκι στρατόπεδόν των.»

Τά κατά Βαρνακιώτη - Κάρπου Παπαδοπούλου, 1861

Η νίκη τού Βαρνακιώτη δέν βελτίωσε τήν κατάσταση στή Δυτική Στερεά. Αφενός ο Μαυροκορδάτος δέν ενέπνεε εμπιστοσύνη στούς Έλληνες, αφετέρου οι αρματολοί είχαν διενέξεις μεταξύ τους, οι οποίες εξελίσσονταν ακόμα καί σέ ένοπλες συγκρούσεις γιά τά διάφορα αρματολίκια καί ειδικά εκείνο τών Αγράφων. Ο Καραϊσκάκης πολεμούσε μέ τόν Ράγκο, ο Στάϊκος μέ τόν Βλαχόπουλο καί ο Πηλάλας μέ τόν Καναβό. Αλλά καί τό στρατόπεδο στό Μαχαλά αποδυναμωνόταν ημέρα μέ τήν ημέρα καθώς οι Ξηρομερίτες καί οι Βαλτινοί λιποτακτούσαν καί επέστρεφαν στά σπίτια τους. Ο ευφυής Ομέρ Βρυώνης, γνώστης όλων αυτών, συνέχισε νά στέλνει επιστολές καί νά καλεί τόν Βαρνακιώτη αλλά καί τούς άλλους αρχηγούς σέ παράδοση.

Ο αρχηγός τού Εκτελεστικού Μαυροκορδάτος, αφού έβλεπε ότι δέν μπορούσε νά οργανωθεί ούτε στοιχειώδη άμυνα στό Κάρλελι (Αιτωλοακαρνανία) όρισε τόν Βαρνακιώτη γενικό αρχιστράτηγο καί τού πρότεινε νά κάνει καπάκια (πλαστές διαπραγματεύσεις) μέ τόν Βρυώνη, ώστε νά καθυστερήσει η επέλαση τών Τούρκων στόν νότο μέχρι νά έρθουν ενισχύσεις από τήν Πελοπόννησο. Ο Βαρνακιώτης συνάντησε τόν Ομέρ Βρυώνη στήν Άρτα, αλλά είτε φοβούμενος πλέον τίς φήμες πού τόν ήθελαν νά προσκυνάει τόν Τούρκο, είτε κουρασμένος από τίς αντιζηλίες καί τίς έχθρες μεταξύ τών Ελλήνων, προσκύνησε πραγματικά τούς Τούρκους παρασύροντας μαζί του τούς Ανδρέα Ίσκο, Γιαννάκη Ράγκο καί Γιωργάκη Βαλτινό. Ύστερα από αυτές τίς εξελίξεις οι Τούρκοι ξεκίνησαν από τήν Άρτα γιά νά καταλάβουν τό Μεσολόγγι, τό τελευταίο προπύργιο πρίν από τό Μοριά, πού αποτελούσε καί τό κέντρο τής επανάστασης.

Στίς 25 Οκτωβρίου 1822, ο τουρκικός στρατός αγνάντευε από μακρυά τό χαμηλό τείχος τού Μεσολογγίου. Τό τουρκικό ιππικό είχε ήδη σκορπίσει τούς Έλληνες οπλαρχηγούς καί μόνο ο Μάρκος Μπότσαρης μέ τόν Γεώργιο Κίτσο κατάφεραν νά μπούν μέσα στήν πόλη. Ο Ομέρ Βρυώνης στρατοπέδευσε στόν Άγιο Δημήτριο, ο Κιουταχής στόν Άγιο Αθανάσιο, ενώ τά κανόνια τους τά τοποθέτησαν στήν εκκλησία τού Αγίου Γεωργίου. Μαζί τους είχαν τούς προσκυνημένους οπλαρχηγούς Μπακόλα, Βαρνακιώτη, Ανδρέα Ίσκο, Γιαννάκη Ράγκο καί Γιωργάκη Βαλτινό. Στή λιμνοθάλασσα περιπολούσαν τά πλοία τού Γιουσούφ πασά. Η πρώτη πολιορκία τού Μεσολογγίου είχε αρχίσει.

Τό τείχος τού Μεσολογγίου καί η τάφρος πού τό έζωνε είχαν κατασκευαστεί από τόν Αθανάσιο Ραζικότσικα καί δέν φαίνονταν ικανά νά σταματήσουν τούς 10000 εμπειροπόλεμους Τουρκαλβανούς στρατιώτες. Αντιθέτως οι λίγοι εκατοντάδες Έλληνες πού αποτελούσαν τή φρουρά τού Μεσολογγίου, ήταν σίγουρο ότι χωρίς εξωτερική βοήθεια δέν θά μπορούσαν νά αντέξουν τίς απανωτές επιθέσεις τού εχθρού. Ο Μαυροκορδάτος αμέσως άρχισε νά στέλνει επιστολές στούς νησιώτες καί στούς Μοραΐτες ζητώντας επειγόντως βοήθεια. Παράλληλα αποφασίστηκε από τούς αρχηγούς τής πόλης μητροπολίτη Μεσολογγίου Πορφύριο, Αναστάσιο Παλαμά, Ιωάννη Τρικούπη, Αθανάσιο Ραζικότσικα καί Πάνο Παπαλουκά, αλλά καί από τούς οπλαρχηγούς Μπότσαρη, Κίτσο καί Κατσαρό νά αρχίσουν πλαστές διαπραγματεύσεις ταυτόχρονα καί μέ τούς τρείς Τούρκους πασάδες, ώστε οι πολιορκημένοι νά κερδίσουν χρόνο μέχρι νά έρθουν ενισχύσεις. Ο Μαυροκορδάτος γνώριζε ότι η πτώσις τού Μεσολογγίου ισοδυναμούσε καί μέ τόν πολιτικό του θάνατο, αφού θά θεωρείτο ως ο αποκλειστικός υπεύθυνος γιά τήν διάλυση τής επαναστάσεως στή Δυτική Ελλάδα.

«Οι δέ πολιορκούντες εχθροί, έχοντες καί ένδεκα κανόνια καί τέσσαρας βομβοβόλους, ήρχισαν ευθύς νά πυροβολώσι σφοδρώς τήν πόλιν· αλλ' αφ' ού ανωφελώς καί ακαταπαύστως επολέμησαν δύο ημερονύκτια, συνήλθαν οι πασάδες εις συμβούλιον. Ο Κιουταχής καί ο Ισούφης, ο πολιορκών διά θαλάσσης, ήσαν γνώμης νά εφορμήσωσι διά μιάς επί τό σαθρόν τείχος καί νά κυριεύσωσι τήν πόλιν εξ εφόδου· αλλ' ο Βρυώνης αντέτεινε λέγων, ότι τό επιχείρημα ήτο κινδυνώδες, καί ότι εν τή γενική ερημώσει τής Αιτωλοακαρνανίας αναγκαίον ήτο νά διατηρηθή η πόλις εκείνη διά τάς ανάγκας τού στρατοπέδου εν καιρώ χειμώνος· αντέτεινε δ' έτι μάλλον στοχαζόμενος, ότι εδύνατο νά ελκύση τούς εν τή πόλει, ως μηδεμίαν τρέφοντας ελπίδα σωτηρίας καί ως υπ' όψιν έχοντας τά προσκυνήσαντα μέρη τής Αιτωλοακαρνανίας καί μή παθόντα, ως αυτός επίστευε, καί τούς προσκυνήσαντας οπλαρχηγούς τούς εν ασφαλεία καί τιμή ζώντας.

Κατά τήν γνώμην δέ ταύτην, ο Βρυώνης επεχείρησεν αμέσως νά βάλη εις πράξιν τό περί συμβιβασμού προσφιλές του σχέδιον, καί διέταξε τόν παρακολουθούντα Βαρνακιώτην νά γράψη τοίς γνωστοίς αυτώ προκρίτοις τού Μεσολογγίου περί υποταγής. Ο Βαρνακιώτης έγραψεν, αλλ' απάντησιν δέν έλαβεν. Εν τοσούτω εξηκολούθει ο πόλεμος. Οι δέ εντός τού Μεσολογγίου τειχομαχούντες εμεθοδεύοντο διάφορα τεχνάσματα εις απάτην τού εχθρού ως πρός τόν ολίγον αριθμόν των, καί άλλοτε μέν ετουφέκιζαν καί επιστόλιζαν διά μιάς όλοι, άλλοτε δέ εφαίνοντο επί τού ενός μέρους τού τείχους καί έτρεχαν οι αυτοί καί εφαίνοντο επί τού άλλου εμπήγοντες επιτηδείως τουφεκολόγχας, ίνα υποθέτωσιν οι θεωρούντες αυτάς έξωθεν ότι ήσαν εν τή πόλει καί οπλίται Φράγκοι· έκρουαν δέ επί τώ αυτώ σκοπώ καί ευρωπαϊκά τύμπανα. Ο Βρυώνης βλέπων ότι δέν ευδοκίμησεν η πρός τούς προκρίτους διαπραγμάτευσίς του διά τού Βαρνακιώτη, διέταξε τόν Άγον Βασιάρην νά έλθη εις λόγους μετά τού Μάρκου Μπότσαρη ως γνώριμός του. Ο Μάρκος λαβών τήν άδειαν εξήλθεν εντός βολής πιστόλας εις συνέντευξιν.

Ο Άγος τόν εσυμβούλευσεν ως φίλος, καί παρήγγειλε δι' αυτού καί τοίς προκρίτοις νά μή κινδυνεύσωσιν επί ματαίω αλλά νά προσκυνήσωσιν· εγγυάτο δέ εξ ονόματος τών πασάδων όχι μόνον γενικήν καί τελείαν αμνηστείαν, αλλά καί άδειαν ν' αναχωρήσωσιν ανεπηρέαστοι ο πρόεδρος Μαυροκορδάτος, ο Μάρκος καί όσοι άλλοι υπώπτευαν τήν οργήν τών πασάδων. Ταύτα ακούσαντες οι έγκλειστοι καί αναλογιζόμενοι ότι πάσα αναβολή τούς ωφέλει περιμένοντας έξωθεν βοήθειαν διά ξηράς καί θαλάσσης έκριναν εύλογον, βλέποντες τούς εχθρούς κατατρίβοντας τήν κρίσιμον ώραν τών έργων εις αχρήστους λόγους, νά μή απορρίψωσιν αποτόμως τάς περί συμβιβασμού προτάσεις, αλλά νά προβάλωσιν άλλας δυσπαραδέκτους. Εν ώ δέ εξηκολούθει η φιλική αύτη διαπραγμάτευσις, ειδοποίησεν ο Ισούφης τόν λαόν τού Μεσολογγίου, ότι άν ήθελε νά μή αποτεφρωθή η πόλις όλη καί γίνη τάφος όλων τών εν αυτή αθώων, νά τώ παραδώση τόν πρόεδρον, τούς άρχοντας, τούς οπλαρχηγούς καί ανά δύο Χριστιανούς δι' έκαστον Τούρκον τών εν τώ επί τών εκβολών τού Φίδαρη (Εύηνου ποταμού) πεσόντι τουρκικώ πλοίω συλληφθέντων καί θανατωθέντων· απήτει δέ παρά τού λαού καί αποζημίωσιν τών διαρπαγέντων επί τού πλοίου, καί απόδοσιν όλων τών εξ αρχής τής επαναστάσεως οφειλομένων τή Πύλη φόρων.

Η τρίτη ημέρα τής ανακωχής, ήτοι η 8η Νοεμβρίου 1822, έγεινεν ημέρα χαράς, διότι εφάνησαν έξωθεν τής πόλεως επτά υδραϊκά πλοία αποδιώξαντα διά μόνου τού εμφανισμού των τά υπό τόν Ισούφην τουρκικά, εξ ών έν, ανίκανον νά μεταβή εις Πάτρας διά τήν επικρατούσαν αντίπνοιαν, κατέφυγεν ημίπνικτον εις Ιθάκην. Η έλευσις τών πλοίων διέλυσε μέν τήν διά θαλάσσης πολιορκίαν, αλλά δέν ησφάλισε τούς εγκλείστους καί από τής εφορμήσεως τών επί τής ξηράς πολυαρίθμων εχθρών. Διά τούτο ο Βρυώνης, πεποιθώς πάντοτε επί τήν υπερέχουσαν δύναμίν του, εσυμβούλευσε τούς πολιορκουμένους νά διαβιβασθώσιν εις Πελοπόννησον κατά τήν συμφωνίαν επί τών ελθόντων ελληνικών πλοίων· αλλ' αντί νά διαβιβασθώσιν οι εν Μεσολογγίω εις Πελοπόννησον, διεβιβάσθησαν τήν 11η Νοεμβρίου από Πελοποννήσου εις Μεσολόγγι επί τέσσαρων εκ τών προρρηθέντων πλοίων 700 Πελοποννήσιοι υπό τόν Πετρόμπεην, τόν Ζαήμην καί τόν Κανέλλον Δηληγιάννην· συνεπανέπλευσε καί ο περί τής επικουρίας ταύτης προαποσταλείς παρά του Μαυροκορδάτου Γρίβας.

Ο Άγος, ανήσυχος δι' όσα έβλεπε καί ήκουεν, ήλθεν εις λόγους βαρείς μετά τού Μάρκου. Ούτος δέ, υποπτεύων μή πάθη ως απατήσας τούς Τούρκους, υπεκρίθη ότι οι έγκλειστοι έτοιμοι ήσαν νά στείλωσιν ικέτας εις προσκύνησιν τών πασάδων. Υπερεχάρησαν οι πασάδες επί τή φαιδρά ταύτη αγγελία, καί ητοιμάσθησαν τά πάντα εις δεξίωσιν τών ικετών. Ο δέ γλυκύς καί συγκαταβατικός Βρυώνης, θέλων νά τιμήση τόν άγριον Κιουταχήν, υπήγεν εις τήν σκηνήν του καί καυχώμενος ότι τό περί συμβιβασμού σχέδιόν του, τό παρ' εκείνου αποδοκιμαζόμενον, ευδοκίμησε, διέταξε νά οδηγήσωσιν εκεί τούς ερχομένους εις προσκύνησιν. Επ' αυτώ τούτω ητοιμάσθησαν τά συνήθη καββάδια εις τιμήν τών ερχομένων, οι κήρυκες περιφερόμενοι διεσάλπιζαν τήν παράδοσιν τής πόλεως, οι καταλυματίαι διέθεταν τά καταλύματα, οι ιπποκόμοι εφαλάροναν τούς ίππους τών πασσάδων διά τήν εν τιμή καί παρατάξει είσοδόν των εις τήν πίπτουσαν πόλιν, καί ο Βαρνακιώτης διετάχθη νά προϋπαντήση τούς προσερχομένους. Εν τοσούτω η ώρα παρήρχετο, καί ουδείς προσήρχετο. Αδημονούντες οι πασάδες διά τήν τόσην βραδύτητα, είδαν άνθρωπον προσερχόμενον εκ τής πόλεως, παρ' ου έλαβαν γράμμα λέγον "άν θέλετε τόν τόπον μας, ελάτε νά τόν πάρετε".»

Ιστορία τής Ελληνικής Επαναστάσεως Σπυρίδων Τρικούπης Τόμος Β'